Solar Storms : सौरवादळाचा उपग्रहांच्या कक्षेवर परिणाम, भारतासह अनेक देशांत रंगीत प्रकाशाचा नजारा

पुणे : सूर्यावरून उसळलेल्या भारित कणांच्या वादळांमुळे पृथ्वी नजीकच्या कक्षेतून फिरणाऱ्या भारताच्या काही उपग्रहांच्या कक्षेवर परिणाम झाल्याची माहिती भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेने (इस्रो) मंगळवारी दिली. सौर वादळामुळे पृथ्वी नजीकच्या कक्षेतून फिरणाऱ्या भारतीय उपग्रहांची कक्षा दैनंदिन सरासरीपेक्षा पाच ते सहा पटींनी आकुंचन पावली. मात्र, भारताचे सर्व उपग्रह सौरवादळाच्या धक्क्यातून बचावल्याचे इस्रोने नमूद केले आहे.सूर्यावरून १० आणि ११ मे रोजी २००३ नंतरच्या सर्वांत शक्तिशाली आणि ‘एक्स क्लास’ या सर्वाधिक श्रेणीच्या ज्वाळा उसळल्या होत्या. त्यापाठोपाठ विद्युतभारित कणांचे लोट पृथ्वीच्या दिशेने येऊन पृथ्वीवर सर्वाधिक तीव्रतेच्या भू चुंबकीय वादळाचीही (जिओ मॅग्नेटिक स्टॉर्म) नोंद झाली. याचा परिणाम म्हणून भारतासह अनेक देशांत रंगीत ध्रुवीय प्रकाशाचा (अरोरा) नजाराही दिसला. मात्र, या तीव्र सौरवादळ आणि भू चुंबकीय वादळाचा परिणाम काहीसा परिणाम भारताच्या उपग्रहांवरही झाला.

Chhatrapati Sambhajinagar Rain : टापरगावमध्ये वादळी वाऱ्यासह गारपीट; नांदेडात वीज कोसळून एकाचा मृत्यू
‘इस्रो’ने दिलेल्या माहितीनुसार, भूस्थिर कक्षेत (जमिनीपासून सुमारे ३६ हजार किमी) असलेल्या उपग्रहांवर भू चुंबकीय वादळाचा काहीसा परिणाम झाला. काही उपग्रहांवरील मोमेंटम व्हीलच्या वेगात फरक आढळून आला. विशेषतः एकाच बाजूला सोलार पॅनल असलेल्या उपग्रहांच्या आचरणात ११ मे रोजी बदल दिसून आला. या उपग्रहांच्या कक्षेत अपेक्षित सुधारणा करण्यात आली. इनसॅट ३डीएस आणि इनसॅट ३डीआर यांच्या स्थाननिश्चितीसाठी आवश्यक स्टार सेन्सर वादळाच्या दरम्यान बंद ठेवण्यात आले होते.

उपग्रह——————–जमिनीपासूनची उंची———कक्षेचे दैनंदिन सरासरी आकुंचन (मीटरमध्ये)——————–११ मे रोजी आकुंचन (मीटरमध्ये)

मायक्रोसॅट २ बी—————-४२४——————————-१५० – २०० ———————————————————६००

कार्टोसॅट २ एस—————–५०५——————————-३५ – ५०————————————————————-१८०

कार्टोसॅट ३———————-५०५——————————-३५ – ४०————————————————————-१७०

रिसॅट २ बी शृंखला————-५७४——————————-३० – ४०————————————————————-१६०

ईओएस ०४———————५२४——————————-१० – २०————————————————————-९७

कार्टोसॅट २ बी——————६३०——————————-१० – १५————————————————————-५०

ईओएस ०६——————–७३२——————————–५ – १०————————————————————–२९

एक्स०१————————६४९——————————-१० – २०————————————————————-६४

—————————-

‘आदित्य’, ‘चांद्रयान २’ने केली नोंद

सूर्यावरून उसळलेल्या सौरज्वाळा आणि त्यांच्याशी संलग्न सौरवादळांच्या नोंदी अवकाशातील भारतीय यानांनीही घेतल्याचे इस्रोने सांगितले. लॅग्रेन्ज पॉईंट १ येथे कार्यरत असलेल्या आदित्य एल १ यानावरील अस्पेक्स, सोलेक्स, एचईएल१ ओएस, तसेच मॅग्नेटोमीटरने या घटनेच्या नोंदी घेतल्या. सोलेक्स आणि एचईएल१ ओएसने १० आणि ११ मे रोजी एक्स क्लास तीव्रतेच्या सहा सौरज्वाळांची नोंद केली. चंद्राभोवती फिरणाऱ्या चांद्रयान २ वरील एक्सएसएम या उपकरणाने देखील याच काळात सूर्याकडून आलेल्या उच्च ऊर्जेच्या कणांमध्ये एकाएकी वाढ झाल्याचे नोंदवले.