त्यानंतर त्यांच्या जागी २४ फेब्रुवारी २००४ रोजी कनाकवली यांना अनुकंपा तत्त्वावर नोकरी मिळाली. १ जुलै २००८ रोजी त्यांचे श्याम संदल यांच्यासोबत लग्न झाले. त्यानंतर त्या लग्नापासून करुणा यांना २७ जून २००९ रोजी पहिले व ३ सप्टेंबर २०१२ रोजी दुसरे अपत्य झाले. या दुसऱ्या (म्हणजे तिसऱ्या) अपत्याच्या वेळी त्यांनी मातृत्व रजेसाठी दोनदा अर्ज केले. मात्र, तिसरे अपत्य असल्याने त्या रजेसाठी पात्र नाही, असे म्हणत ‘एएआय’च्या प्रशासनाने आपल्या २००३च्या नियमावलीप्रमाणे २८ जानेवारी २०१४ रोजी आणि ३१ मार्च २०१४ रोजी अर्ज फेटाळले. त्याविरोधात करुणा यांनी तसेच ‘एअरपोर्ट्स ऑथॉरिटी ऑफ इंडिया वर्कर्स युनियन’ या कर्मचाऱ्यांच्या संघटनेने एकत्रित याचिकेद्वारे २०१५मध्ये आव्हान दिले होते. याविषयीच्या अंतिम सुनावणीअंती खंडपीठाने शुक्रवारी आपला निर्णय देताना ‘एएआय’चा निर्णय रद्दबातल केला.
‘माझे पहिले अपत्य हे नोकरीला लागण्याच्या आधीचे आहे. नोकरी लागल्यानंतर मला दोन अपत्ये झाली आहेत. त्यामुळे नियमावलीच्या कक्षेत पहिले अपत्य येतच नाही. शिवाय नंतरच्या दोन अपत्यांपैकी पहिल्या अपत्याच्या वेळी मी मातृत्व रजेसाठी अर्ज देखील केला नव्हता. केवळ दुसऱ्या अपत्याच्या वेळी अर्ज केला. त्यामुळे रजा नाकारण्याचा निर्णय अन्यायकारक आहे’, असा करुणा यांचा युक्तिवाद होता. तर ‘आधीची दोन अपत्ये हयात असताना तिसऱ्या अपत्याचा जन्म असल्याने करुणा मातृत्व रजेसाठी पात्र ठरत नाहीत. नियमावलीच्या बाबतीत अपत्यांच्या संख्येचा विचार होतो’, असा युक्तिवाद ‘एएआय’चा होता.
न्यायालयाची अशी कारणमीमांसा
‘भारतीय राज्यघटनेच्या अनुच्छेद ४२ अन्वये कामाच्या ठिकाणी न्याय्य व मानवी परिस्थिती असणे आणि मातृत्वाबाबत दिलासा मिळण्याची तरतूद आहे. प्रजनन व बालसंगोपन हा अनुच्छेद २१ अन्वये प्रतिष्ठेने जगणे आणि व्यक्तीच्या खासगी आयुष्याच्या मूलभूत हक्काचा महत्त्वाचा घटक म्हणून मान्य झालेला आहे. मातृत्व रजेबाबतच्या नियमावलीचा मूळ हेतू हा लोकसंख्येला आळा घालण्याचा नसून त्या रजेचा लाभ देण्याचा आहे. गर्भधारणेनंतरची महिला कर्मचारीची प्रकृती आणि प्रसूतीनंतर बाळाचे संगोपन हे लक्षात घेऊन मातृत्व रजेची तरतूद आहे. सर्वसाधारणपणे महिला एकदाच विवाह करते आणि अपत्यांना जन्म देते, असा विचार करून त्या रजेच्या लाभाबाबत अटी घालण्यात आल्या आहेत. परंतु, त्या नियमावलीचा उदारपणे विचार व्हायला हवा. तथापि संस्थेला कर्मचाऱ्याच्या सेवेपासून दोनपेक्षा अधिक वेळा वंचित रहावे लागू नये, असा मूळ हेतू अटींमागे असताना या प्रकरणात महिला कर्मचारीने केवळ एकदाच रजेसाठी अर्ज केला होता. त्यामुळे ती तिसऱ्या अपत्यासाठी रजेबाबत पात्र ठरते’, अशी कारणमीमांसा खंडपीठाने आपल्या निर्णयात केली.