ऑनलाइन व्यवहार चोरट्यांच्या पथ्यावर
ऑनलाइन आर्थिक व्यवहारांचे प्रमाण वाढले असून, हीच बाब सायबर चोरट्यांच्या पथ्यावर पडली आहे. गेल्या सव्वादोन वर्षांत एकट्या पुणे शहरात एक हजार १८९ सायबर गुन्हे दाखल झाले आहेत. सायबर चोरटे प्रामुख्याने ज्येष्ठ नागरिक, महिला, तरुणी, नोकरदार तरुण, नोकरीच्या शोधातील तरुण यांना ‘टार्गेट’ करीत असल्याचे दिसून आले आहे. त्यामध्ये टास्क फ्रॉड, अर्धवेळ नोकरी, पार्सलमध्ये अमली पदार्थ सापडल्याचे सांगून फसवणूक, चिटिंग फ्रॉड, ऑनलाइन बिझनेस फ्रॉड, नोकरी, लग्न, गिफ्ट, सोशल मीडियाचे गुन्हे, हॅकिंग, डेटाचोरी, डेबिट, क्रेडिट कार्डांशी संबंधित आणि मोबाइलचे गुन्हे यासह अनेक विविध गुन्ह्यांचा समावेश आहे.
गंभीर गुन्ह्यांनाही टाकले मागे
पोलिस आयुक्तालयाच्या हद्दीत शहरात वर्षभरात साधारणत: १२ हजार गंभीर गुन्हे दाखल होतात. गेल्या तीन वर्षांत सायबर गुन्ह्यांचे प्रमाण वाढले असून, वर्षभरात २० हजारांहून अधिक अर्ज दाखल झाले आहेत.
गुन्ह्यांची संख्या आणि लांबवलेली रक्कम
वर्ष एकूण गुन्हे लांबवलेली रक्कम (~)
२०२२ ३५७ ६७ कोटी ८८ लाख
२०२३ ४८७ ७७ कोटी ४७ लाख
२०२४ ३४५ १०८ कोटी ९३ लाख
एकूण गुन्हे ११८९ २५४ कोटी २९ लाख
‘ई-ऑफिस’मुळे तपासाला गती?
वाढत्या सायबर गुन्ह्यांच्या पार्श्वभूमीवर सायबर पोलिस ठाण्यांचे कामकाज आता लवकरच ‘ई-ऑफिस’प्रमाणे राबविण्यात येणार आहे. दाखल होणाऱ्या तक्रारींच्या वर्गीकरणापासून ते प्रकरणांचा निपटारा करण्यासाठी कार्यपद्धती तयार करण्यात येणार आहे. कोणत्या तपास अधिकाऱ्याकडे किती गुन्हे तपासासाठी आहेत, त्यांनी किती दिवसांत गुन्ह्यांचा तपास करणे अपेक्षित आहे, या बाबींचा त्यात समावेश असेल. याशिवाय एका क्लिकवर उपायुक्तांपासून पोलिस आयुक्तांपर्यंत सर्वांना ही माहिती दिसणार आहे. त्यामुळे सायबर गुन्ह्यांच्या तपासाला गती मिळण्याची शक्यता आहे.
दीडशे पोलिसांना विशेष प्रशिक्षण
सायबर पोलिस ठाण्यांना प्रशिक्षित मनुष्यबळ मिळावे म्हणून दीडशे अधिकारी, कर्मचाऱ्यांची ‘बेंचमार्क टेस्ट’ घेण्यात येणार आहे. त्यामध्ये पोलिस ठाणे आणि सायबर पोलिस ठाण्यातील पोलिस अंमलदार-अधिकाऱ्यांचा समावेश असेल. चाचणीच्या माध्यमातून तपासाधिकाऱ्यांतील कौशल्याचा अंदाज येण्यास मदत होईल. त्यानंतर निवड झालेल्यांना सायबर प्रशिक्षण देण्यात येणार आहे.
तपास प्रभावी होण्यासाठी…
– तक्रारदार सायबर पोलिस ठाण्यात गेल्यानंतर टोकन आयडी देऊन तक्रारींचे वर्गीकरण करणार.
– तक्रारदाराला नेमकी तक्रार काय आणि कोठे करायची हे समजणार.
– त्यासाठी सायबर पोलिस ठाण्यांत पाच ‘डेस्क’ दोन सत्रांत काम करणार.
– कमी वेळात तक्रार दाखल होण्यासाठी प्रयत्न करणार.
– अनेकदा सायबर गुन्ह्यांचा जबाब नोंदवताना प्रशिक्षणाच्या अभावामुळे अडचणी येतात.
– त्यामुळे पोलिस कर्मचाऱ्यांना ‘सॉफ्ट स्किल’ प्रशिक्षण देण्यात येणार.
– तक्रारींचा निपटारा किती दिवसांत व्हावा, याची नियमावली करणार.
– तपासाला आधुनिक तंत्रज्ञानाची जोड दिली जाणार.
सायबर गुन्ह्यांचे वाढते प्रमाण पाहता नागरिकांमध्ये जागृतीची आवश्यकता आहे. त्यासाठी अधिकाधिक लोकांपर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न सायबर शाखेकडून करण्यात येईल. प्रभावी कार्यप्रणालीसाठी आगामी काळात उपाययोजना करण्यात येणार आहेत.- शैलेश बलकवडे, अतिरिक्त आयुक्त, गुन्हे शाखा